In de agrarische sector is een omwenteling gaande. Boeren, overheden en andere betrokkenen werken aan een duurzame en toekomstbestendige landbouw. Zo ook in Regio Foodvalley: Wing helpt hen daarbij de weg te bereiden. In het eerste deel van dit tweeluik vertellen we hoe partijen in de regio in beweging kwamen.
Door: Joost Tersteeg en Eric Spies
Consumenten en ondernemers zien in toenemende mate de noodzaak én de economische kansen van een duurzame, circulaire voedselproductie. Ook minister Schouten van LNV schetst in haar landbouwvisie een toekomst waarin kringlooplandbouw niet langer een niche inneemt, maar mainstream is. Regio FoodValley wil hier handen en voeten aan geven. Al begin 2017 sloegen overheden, agrariërs, adviseurs, toeleveranciers en kennisinstellingen daarom de handen ineen om te gaan samenwerken aan een betere balans in de voedselketen en aan een duurzame, toekomstbestendige landbouwsector. Daartoe ondertekenden zij het Manifest van Salentein, genoemd naar het gelijknamige landgoed in Nijkerk, waar de bijeenkomst destijds plaatsvond.
Ketengerichte aanpak
Voor de ondertekenaars was regionale samenwerking destijds een belangrijk uitgangspunt. Een duurzame en meer op circulariteit gericht bedrijfsmodel vraagt immers een ketengerichte aanpak. En dat richt zich niet alleen op korte ketens en regionale markten, maar ook op de internationale context waarin het bedrijfsleven en de kennisinstellingen van Regio Foodvalley opereren. Voor al deze bedrijven is Foodvalley zowel de thuisbasis als de etalage. Zij zijn onderdeel van een veelvertakt netwerk van toeleveranciers, de verwerkende industrie en Retail, adviseurs, financiers, onderwijs- en kennisinstellingen, overheden, consumenten en burgers. Door de verschillende belangen van deze partijen met elkaar te verbinden, versterken we het agrofoodcluster in Foodvalley als geheel. Een belangrijke spin-off daarvan is het in de praktijk brengen van de kringloopbenadering. Met als beoogd resultaat een betere en gezondere leefomgeving voor mens en natuur.
Urgentie
Het initiatief dat van het Manifest van Salentein uitgaat getuigt van een groeiend besef dat verandering nodig is. De traditionele agrarische bedrijfsmodellen hebben met steeds grotere milieu- en diergezondheidsrisico’s en bijbehorende kosten te maken. Recent nog heeft de Fipronil-affaire z’n tol geëist. Het oprukken van de Afrikaanse Varkenspest baart weer nieuwe zorgen. Oplossen van de mestproblematiek en verminderen van de uitstoot van broeikasgassen wordt steeds urgenter. De voedselprijzen blijven wel onveranderd laag en de marges waarmee boeren hun producten kunnen afzetten nemen alleen maar af. Geen aanlokkelijk perspectief voor de volgende generatie van agrarisch ondernemers. Het aantal bedrijven zonder opvolger neemt flink toe, evenals het aantal bedrijfsbeëindigingen. Dit geeft weer nieuwe zorgen: een toename van ongewenste activiteiten en verrommeling van het platteland.
De boer centraal
Om bovenbeschreven problematiek op te lossen is een aanpak nodig die begint bij versterken van de positie van de agrarische ondernemer. De regio onderscheidt zich door vooraanstaande onderwijs- en kennisinstellingen op het gebied van voedsel, gezondheid en de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Om deze hoogwaardige kennis te laten landen is nadrukkelijk ook verbinding nodig met de boerenpraktijk. Hetzelfde geldt voor de beleidsambities van de betrokken overheden: de daarvoor ontworpen uitvoeringsinstrumenten sluiten nog onvoldoende aan bij de realiteit van de individuele agrarische ondernemer. De financiële reikwijdte is vaak onvoldoende om de benodigde bedrijfsaanpassingen door te voeren. Die aanpassingen vragen langetermijninvesteringen die op hun beurt weer zullen doorwerken in de prijs die de consument voor z’n voedsel betaalt. Maar voor het zover is zal die consument zich eerst bewust moeten worden van z’n verantwoordelijkheid om zijn deel van de diergezondheids- en milieulasten te dragen (‘true pricing’). Overheden kunnen daarin via stimuleringsbeleid een belangrijke rol spelen.
Netwerkorganisatie
De manifestpartners van Salentein zetten de positie van de boer centraal, maar realiseren zich dat daarvoor een netwerk aan ketenpartners in stelling moet worden gebracht. Een netwerk dat ruimte biedt aan diverse initiatieven, maar waarin de programmering van de afzonderlijke onderdelen goed op elkaar is afgestemd. Een aanpak ook, waarin kennis en ervaring wordt gedeeld, nieuwe vragen worden geagendeerd en initiatieven op de rails worden gezet.
Om al deze lijntjes op een goede manier bij elkaar te brengen, hebben de manifestpartners Wing aangetrokken als kwartiermaker. In die rol werkt Wing nauw samen met gebiedscoöperatie O-gen. Wing heeft veel ervaring in transitiemanagement en is goed bekent met de politiek-bestuurlijke context van de regio. O-gen opereert er als gebiedsmakelaar en brengt een breed regionaal ondernemersnetwerk in’. Naar verwachting wordt de kwartiermakersfase in juli 2019 afgesloten met de ondertekening van een gezamenlijk convenant.