De bewoners van Holwerd willen de Waddenzee naar het dorp halen. Als onafhankelijk projectleider begeleidde Wing de uitwerking van dit opzienbarende plan. Naast de inhoudelijke uitwerking van het plan, leefden er vragen over de financierbaarheid en het beheer en onderhoud.
Het spreekt tot de verbeelding: het Friese dorp Holwerd door een gat in de dijk weer verbinden met de zee. Het historische kustdorp is karakteristiek. Toch rijdt iedereen er voorbij, langs de lange pier naar de veerhaven waar de boot naar Ameland vertrekt. Noordoost Fryslân kampte met krimp en verdwijnende voorzieningen. Om weer leven in de brouwerij te brengen, bedachten de bewoners een plan: Holwerd aan Zee. Een verbindingsgeul vanaf de Waddenzee met een binnenmeer bieden volop kansen voor de leefbaarheid en werkgelegenheid, recreatie, toerisme en natuur.
Natuur verbeteren
Het plan trok aandacht en kreeg brede steun. In 2016 begeleidde Wing het onderzoek naar de haalbaarheid ervan vanuit het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT). En later hielp Wing bij het opstellen van financieringsaanvragen voor het Droomfonds en Waddenfonds. Dat mondde uit in een intentieovereenkomst tussen overheidspartijen, natuurorganisaties, LTO en de door bewoners opgerichte Stichting Holwerd aan Zee. In 2022 vroeg de stuurgroep Holwerd aan Zee Wing opnieuw. Dit keer om te helpen de kansen te vergroten. Dit leidde tot een plan dat mede zorgt voor natuurverbetering, met één of meer ondiepe natuurlijke geulen en natuurontwikkeling en een passend recreatief profiel.
Recreatie, klei en slib
Realiseren van de plannen is kostbaar, maar er is veel geld voor beschikbaar middels subsidies en fondsen, waaronder het Droomfonds van de Postcodeloterij. Bovendien toonde de maatschappelijke kosten-baten analyse door Witteveen+Bos aan dat de investeringen waarde toevoegen aan de leefomgeving en huizen, en leiden tot baten uit recreatie. De klei die vrijkomt kan mogelijk worden benut voor de versterking van de dijk.
Zorgen onderzocht
Behalve kansen zijn er risico’s. Wat betekent het plan voor de waterveiligheid? Krijgt de landbouw last van verzilting? Hoe zorgen we dat er niet te veel slib in het meer en de aanvoergeul komt? Verschillende bureaus hebben de mogelijke consequenties onderzocht en gekeken hoe het plan veilig kan worden uitgevoerd, tegen redelijke beheerkosten. Zo moet er bij de opening in de dijk een innovatief ‘regelwerk’ komen dat het slib buiten houdt en de geul schoonspoelt. De verzilting van de direct aangrenzende percelen lijkt mee te vallen en is goed te mitigeren. Tegelijk ontstonden weer nieuwe uitvoeringsvragen: hoe regelen we het beheer en onderhoud en krijgen we de financiering rond?
Voortzetting
De Staten hebben op 22 februari 2023 besloten de ‘natuurlijkere variant’ verder uit te werken met speciale aandacht voor eigendom, beheer en de resterende financiën. Voor de uitwerking van deze natuurlijkere variant heeft zij Wing gevraagd als onafhankelijk projectleider tezamen met Witteveen+Bos voor de verkenning van de verdere planuitwerking.
De resultaten van de verdere uitwerking van de ‘natuurlijkere variant’ zijn inmiddels bekend en zijn ook de randvoorwaarden vanuit partijen helder. Op basis van de resultaten heeft de Stuurgroep op 12 juni 2024 geconcludeerd dat het project Holwerd aan zee niet haalbaar is. Er ligt een technisch en op onderdelen haalbaar plan. Echter, geen van de overheden kan of wil het beheer en onderhoud van de cruciale planonderdelen dragen en er is geen zicht op een op voldoende middelen voor de aanleg. De provincie en gemeente leggen dit besluit nog voor aan hun achterban.
In de afgelopen periode heeft Wing dit traject vanuit een onafhankelijke rol, maar ook met betrokkenheid begeleidt. Dan is het teleurstellend als het niet lukt, ondanks de inspanningen van Stichting en vele anderen.
Lees de ‘Notitie van bevindingen‘ (pdf)