De komst van windparken leidt dikwijls tot protest en gevoelens van onrechtvaardigheid bij omwonenden. Waarom moet dat hier? Wing onderzocht de ruimtelijke rechtvaardigheid van windparken en concludeert dat concentreren van windturbines rechtvaardiger is dan verspreiden, mits er redelijke compensatie plaatsvindt.
Hoewel windenergie belangrijk is voor het behalen van klimaatdoelstellingen, roept de komst van windparken weerstand op bij omwonenden, die zich zorgen maken over geluid, slagschaduw en visuele hinder. Als overheden en ontwikkelaars plannen maken, moeten zij de omgeving daarbij betrekken. Toch ontstaan vaak gevoelens van machteloosheid en onrechtvaardigheid in deze processen.
Concentratie beter dan spreiden
Wing onderzocht, met subsidie van het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie, hoe windturbineprojecten rechtvaardige tot stand kunnen komen. Het onderzoek is onderdeel van het project Ruimte voor rechtvaardigheid. De belangrijkste conclusie: concentratie van windturbines is rechtvaardiger dan verspreiding. Want het beperkt het aantal mensen dat direct hinder ondervindt en concentratie betekent een duidelijke locatiekeuze, waardoor het landschap op minder plekken wordt aangetast. Daarnaast zijn er zo meer gebieden vrij van windturbines. Voorwaarde is dat er redelijke compensatie is voor de kleine groep mensen die onevenredig veel hinder ondervindt.
Wat is rechtvaardigheid bij windturbineprojecten?
Binnen dit project koppelden we de concrete thema’s landschapsontwerp en energietransitie aan een meer filosofisch vraagstuk over rechtvaardigheid. We voerden gesprekken met mensen die vanuit verschillende rollen en organisaties te maken hebben met windenergie om een zo breed mogelijk beeld te krijgen. De centrale vraag was: “Hoe kunnen windturbineproject op een rechtvaardige wijze tot stand komen?”
Uit deze gesprekken bleek dat meetbare hinder, visuele impact, opbrengstverdeling, ruimtelijke kwaliteit en proces en procedures & besluitvorming de belangrijkste aspecten zijn bij het beoordelen van de rechtvaardigheid van windturbineprojecten.
Verschillende opstellingen
Windturbines kunnen verspreid in regelmatige of onregelmatige patronen, of geconcentreerd in kleine of grote clusters worden geplaatst. Uit ons onderzoek blijkt dat concentratie van windturbines rechtvaardiger is dan een regelmatige of onregelmatige spreiding. De belangrijkste argumenten voor concentratie zijn:
- Het beperkt het aantal mensen dat direct hinder ondervindt tot een minimum.
- Concentratie zorgt voor een duidelijk ruimtelijk beeld en voorkomt ruimtelijke versnippering.
- Hierdoor blijven er gebieden zonder windturbines die kunnen worden benut door mensen, dieren of functies die daar baat bij hebben.
- Het wordt mogelijk om een ruimtelijke afweging op regionaal niveau te maken, waarbij de meest geschikte locatie kan worden gekozen.
Ongeacht de gekozen opstelling is het van belang dat keuzes worden gemaakt op basis van valide argumenten en binnen een inclusief en transparant proces.
Rechtvaardige compensatie
In de omgeving van een windturbinecluster zal een kleine groep ruimtegebruikers onevenredig veel hinder ondervinden. Is dat rechtvaardig als je daarmee de meerderheid ontziet? En zo ja, hoe kun je deze kleine groep dan eerlijk compenseren? Dit kan via een collectieve compensatie, waarbij iets wordt teruggegeven aan de gemeenschap, zoals landschapsaanpassingen of collectieve voorzieningen, waarvan iedereen profiteert. Wanneer je recht wil doen aan de verschillen in de mate van hinder die individuen ervaren, dan kan dat alleen met individuele compensatie. Een combinatie van beiden lijkt het meest rechtvaardig.
Zorgvuldige afweging
Ons onderzoek is relevant voor overheden, ontwikkelaars, omwonenden en andere belanghebbenden die betrokken zijn bij de ruimtelijke zoektocht naar geschikte locaties voor windturbines.
We hopen dat het bijdraagt aan een brede en zorgvuldige afweging van locaties voor windturbines, waarbij bewust wordt gekeken naar de rechtvaardigheid van ruimtelijke keuzes. Daarnaast vragen we aandacht voor mogelijkheden om deze keuzes achteraf, waar nodig, rechtvaardiger te maken. Bijvoorbeeld doordat de overheid meer geld in landschappelijke of maatschappelijke doelen investeert in gebieden met windturbines.
Meer weten?
Lees de rapportage (pdf).
Stimuleringsfonds
Wing deed dit onderzoek in opdracht van het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie.