In ruim zestig Nederlandse wijken wordt geëxperimenteerd met het verwarmen zonder aardgas. Hoe regel je die warmtetransitie, zonder dat het ten koste gaat van de erfgoedwaarden? Wing zocht het uit.
Het aardgasvrij maken van woningen en andere gebouwen heeft vaak impact op het aanzicht en de ruimtelijke structuur. Denk aan het isoleren van de buitenschil, het plaatsen van buitenunits voor warmtepompen en van warmtestations in de openbare ruimte. Deze elementen veranderen het historische aanzicht van de wijken en daarmee de beleving. Via beschermde statussen, zoals de monumentstatus of het beschermd stads- en dorpsgezicht, zijn deze waarden bovendien beschermd.
Pilots
Hoe kan je woningen in deze wijken van het gas afhalen, zonder dat dit ten koste gaat van het cultureel erfgoed? Dat onderzocht Wing in opdracht van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE). We verdiepten ons in drie pilots ‘aardgasvrije wijken’, waar RCE de afgelopen jaren betrokken was. Zo keken we naar het naoorlogse experimentdorp Nagele, het dorp Loppersum, met veel vrijstaande monumentale huizen en de Van der Pekbuurt in Amsterdam, een vooroorlogs tuindorp. Op deze locaties spraken onderzoekers van Wing met verschillende betrokken partijen, zoals gemeenten, woningcorporaties en energiecoöperaties.
Erfgoed behouden
In de pilots werden verschillende maatregelen getroffen om te verduurzamen met behoud van het cultureel erfgoed. Alle drie kozen voor een techniek met midden- of hoogtemperatuurverwarming, waardoor gevels niet extra geïsoleerd hoeven te worden en dus intact blijven. In Nagele werd een ‘zonneschoorsteen’ in de stijl van de woningen aangelegd, om warmteleidingen te maskeren. Bij het aardgasvrij maken van de wijk werd ook geïnvesteerd in erfgoedwaarden. Zo viel het in de Van der Pekbuurt samen met een totaalrenovatie, waarin originele kenmerken van de woonblokken in ere werden hersteld.
Lessen
We bundelden inzichten uit deze pilots in een compacte factsheet. Daarnaast mochten we de RCE ook uitdagen om na te denken over de toekomst. We organiseerden een sessie over de rol die zij gaan vervullen in de warmtetransitie en welke instrumenten zij willen inzetten. Voor het verduurzamen van deze wijken is zowel extra geld als kennis en begeleiding nodig.